آخرین کاروانسرا

^{نگاهی به جشنواره هنری ملبورن}

^{ابوالقاسم جاوید}

^{در یک شب آخر هفته ، که تمام شهر تقریبا خلوت تر هست ، در بیرون ساختمان قدیمی و زیبا " ساختمان نمایشگاه سلطنتی " در زیر نور کمرنگ ، به انبوهی از جمعیت مشتاق برمی خوری که برای گرفتن بلیط و ریزرو نمودن جا برای تماشای تئاتر " آخرین کاروانسرا  " نمایشی از گروه تئاتر"دوسولیل" (خورشید) فرانسوی، صف کشیده اند. ترکیبی از گروههای مختلف سنی مردم ، در صف عریض و طویل که گاهی با خنده و گاهی با خمیازه به دروازه بزرگ چوبی سالن نمایش خیره میشوند  تا هرچه زودتر ، به اول صف برسند و جای برایشان دست و پا کنند. شاید بتوان گفت که تئاتر" آخرین کاروانسرا " یکی از دیدنی ترین و پر بیننده ترین بخش  جشنواره ملبورن باشد که با موضوع پناهندگی از پناهجویان افغان ، ایرانی ، عراقی و کرد ، بر روی پرده رفته و بااستقبال زیادی مواجه شده است.}

^{جشنواره هنری بین المللی ملبورن از سال 1986 به بعد ،همه ساله در ماه اکتبر برگزار میشود و در این جشنواره ، موسیقی ، رقص ، نمایش های تجسمی و تئاتر، از کشورهای مختلف به نمایش در می آید. در ضمن باید یاد آور شد که جشنواره هنری ملبورن یکی از قدیمی ترین و معتبر ترین رویداد های فرهنگی این کشور بشمار می آید.}

^{امسال نیز این جشنواره از 6 تا 22 اکتبر برگزار گردید. از افغانستان و ایران هیچ نماینده ای حضور نداشت اما خانم شقایق بهشتی بعنوان دستیار از ایران ، عزیزالله همراه از افغانستان همراه با موریس دیروزر همان کارگردانی که دو ماه قبل سفری داشت به افغانستان و تئاتر رومئو و ژولیت را در کابل کارگردانی کرده بود، در ترکیب بازیگران گروه تئاتر " دوسولیل " دیده می شدند که در نمایش کاروان نقش ایفا می نمودند.}

^{گرچند ، موضوع تئاتر مربوط است به مسایل پناهندگی که کشتی " تمپا " یکی از داستان های آن می باشد و این برای دولت فدرال آسترالیا زیاد خوشایند نیست اما انبوه تماشاچیانی که به دیدن آن می رفتند ، دولت محلی و ایالتی ویکتوریا را برآن داشت تا برخلاف توقع ،به تمدید نمایش تئاتر گروه دو سولیل  براید و برای دو نمایش دیگر بیش از 160 هزار دالر دیگر بپردازد.}

^{گروه دوسولیل، این بار با 32 هنرمند و بازیگر از کشورهای مختلف به این جشنواره شرکت نموده بود که هرکدام در ساختار یکی از داستانها نقش محوری بازی میکردند. با این ویژگی ، گروه تئاتر دوسولیل را باید، یک گروه هنری بین المللی دانست که با جذب نمودن بازیگران و کارگردانان از کشورهای مختلف تا اندازه شهرت بین المللی دارد. جیرمی جینز هنرمند آسترالیایی عضو دوسولیل معتقد هست که همین چند فرهنگی بودن این گروه هنری است که آن را برای تمام ملل قابل قبول و جذاب ساخته است و از کارهایش استقبال میشود.}

^{بعلاوه ، خانم مونچکین که برای چندین دهه رهبری این گروه را بعهده دارد ، 29 نمایش از وقایع تاریخی جهانی  را مانند انقلاب فرانسه ، جدایی هندوستان ، سرگذشت نوردم سیهانوک بادشاه کمبودیا ونمایشنامه های از مشاهیر ادبیات جهان مثل ویلیام شکسپیر و مولر را کارگردانی نموده است. در تئاتر دوسولیل بیشتر سعی میشود که ارزش های فرهنگی آسیایی و غربی در کنار هم تلفیق شوند.}

^{آخرین کاروانسرا، دومین برنامه از کارهای دوسولیل می باشد که در آسترالیا به نمایش در آمده است. داستان آخرین کاروانسرا  ، مجموعه   داستانهای متنوعی است از زندگی پناهجویانی افغان ، ایرانی ، عراقی و کرد که خانم آریانی مونچکین ، طی مصاحبه هایش با آنان  از زبان خودشان در کمپ " سنگته " فرانسه ، لمبوک اندونزی ، ویلاود سدنی آسترالیا و نیوزیلند جمع آوری نموده است.}

^{زبان مورد استفاده در نمایش ، بخصوص در داستانهای که مربوط به افغانستان و ایران می باشد ، فارسی و فرانسوی است و از انگلیسی نیز بعنوان زبان نوشتاری برای ترجمه مکالمات برای تماشاچیان آسترالیایی بهره برده شده بود.}

^{آخرین کاروانسرا، کلا از دو قسمت مجزا تشکیل شده است. قسمت اول آن با نام " رودخانه خشن " که 21 صحنه در آن نمایش داده میشود یاد می گردد. راهرو یا دالان ( آسیایی مرکزی ) صحنه اول و آزادی کابل آخرین صحنه در این قسمت می باشد. قسمت دوم با عنوان  " اصلیت و فاصله " نیز از 23 صحنه تشکیل یافته است که " در راه آسترالیا " صحنه اول و " انگلستان ، پرتگاه سفید " صحنه آخر آن می باشد . در کل ، 42 صحنه به نمایش در می آید که بیشتر صحنه ها مربوط میشوند به افغانستان ، ایران و کردستان.}

^{خانم آریانی با رویکرد به یک پدیده بغرنج اجتماعی دهه های اخیر یعنی آوارگی و پناهندگی سعی ورزیده تا نگاهی عمیق تر به مسئله پناهندگی بیندازد. بهمین رو ، وی طیف گسترده ای از پناهندگان را از کشورهای مختلف مورد مطالعه قرار داده است. وی از روبرو شدن پناهندگان با انبوه از مشکلات اعم از گذرگاههای صعب العبور ، قاچاقچیان انسان ، برخورد غیر انسانی نیروهای مرزی از روسیه گرفته تا فرودگاه پاریس و بالاخره آسترالیا ، از زبان زن و کودک ، پیر و جوان و اقشار مختلف پناهندگان ، با زبان گزنده ای به نقد سیاست های سختگیرانه دولتهای غربی در قبال پناهندگان میپردازد.}

^{نمایش با صحنه ای وحشتناک از کشتی شکسته ای ماهی گیری آغاز می گردد که بیش از 400 پناهجوی افغان را در دل آبهای اقیانوس آرام و هند حمل می کند و سرنشینان کشتی در انتظار فرج اند تا دستی از غیب برآید و زندگی آنها را از شر آبهای خشمگین اقیانوس که هر لحظه مواج تر میشود ، نجات دهد؛ و در این گیرو دار ، کشتی ناروژوی "تمپا" از راه فرا می رسد و ناجی کشتی شکستگان ناامید پناهجو میشود.}

^{در آنسوی مرز ، صحنه ای از دادگاه به نمایش در می آید که یک پناهنده بعد از رد شدنش از سوی اداره مهاجرت آسترالیا ، درخواست تجدید نظر نموده است . چهره مضطرب و نگران پناهجو از یکسو ، آسایش خواطر قاضی داد گاه استیناف موضوعی است که دو دنیای متفاوتی را ترسیم می نماید . یکی نگران آینده و سرنوشت نامعلومش ، عاجز از درک زبان قاضی و دیگری ، عاجز از درک مشکل پناهجو است . نقد گزنده و تلخ اما با زبان نمایش.}

^{خانم آریانی بعد از ترسیم تصویر پناهندگی ، دوباره به کشورهای مبداء بر می گردد و به ریشه یابی و موشکافی آن بر می آید. در آنسو ، طالبان را با آن ظاهر عجیب و غریب نشان می دهد که زندگی را بر مردم حرام کرده است و نیروهای امر به معروف و نهی از منکرش بخواطر تلویزیون و لوازم دیداری و شنیداری به کشتار بی رحمانه ای دست می زنند و مردم مجبورند تا زندگی شان را مخفیانه بفروش رسانند تا راهی آوارگی را در پیش گیرند و در فرجام ، دختر از مرز میگذرد و مادر می ماند و مادر وقتی پولهایش را از جیب قاچاقبر کشته شده بیرون می آورد از خوشی نزدیک غش می کند. این است نمونه داستان زندگی پناهندگان که دست از زندگی اول شان شسته و به امید فردای بهتر راه خارج را در پیش گرفته اند.}

^{با همه اینها ، داستان یکی نیست . در " شب تابستانی تهران " ننه برای شنیدن صدای پسر (اسکندر ) و دخترش ( پرستو ) که راهی خارج شده اند و نمیدانم از کدام کشور اروپایی درخواست پناهندگی کرده اند ، لحظه شماری می کند و به نذر و نیاز متوسل میشود. ننه با شنیدن خبر تلفن پرستو از جا برمیخیزد و همین که گوشی را میگیرد به پرستو سفارش می کند که مواظب اسکندر باشد که وی هنوز " بچه " هست .}

^{مشکل پناهندگی}

^{گرچند خانم آریانی با به تصویر کشیدن مشکل پناهندگی که در دهه هشتاد میلادی ابعاد گسترده ای یافته است ، یک تصویر کلی ارائه میدهد ولی ، پناهندگی آنطوریکه از قوانین ملل متحد بر می آید ، برای تمام کسانی که درخواست پناهندگی میدهند ، صدق نمی کند. پناهجو صرفا به آن دسته از آوارگانی اطلاق میشود که بخواطر یکی از شرایط پنجگانه مطابق باقانون ملل متحد درخواست پناهندگی داده باشد. بناء ، پناهجویان اقتصادی که بخواطر رفاه و زندگی بهتر کشور شان را ترک می کنند اطلاق نمی شود؛ ولی خانم آریانی دیدی دیگری به قضیه دارد. وی میگوید : چه فرقی می کند. اکثر کسانی که کشور شان را بخواطر فقر هم رها کنند ، بازهم، فقر  زایده نظام دیکتاتوری و یا استبداد دینی است.} 

^{تصویر بهتر}

^{عارف فیاضی از جامعه هزاره ویکتوریا که بصورت داوطلبانه در جشنواره بین المللی ملبورن حضور داشته است نسبت به برگزاری جشنواره امسال با دید خوشبینانه ای می نگرد. وی امیدوار هست در سالهای بعد بتواند نمایندگانی از افغانستان نیز در جشنواره ملبورن ، از هنر کشورش نمایندگی نماید. وی معتقد هست که تئاتر " آخرین کاروانسرا " تاثیری خوبی بر روی تماشاچی گذاشته است زیرا تصویر افغانها در اذهان آسترالیایی ها هنوز هم تصویر مخدوش زمان طالبان می باشد بناء حضور هنری افغانها در جشنواره هنری ملبورن میتواند به تغییر اذهان افکار عمومی کمک نماید ؛ که این حضور فرهنگی را امسال گروه هنری دوسولیل تا اندازه ای جبران نموده است.}

^{۲۲ اکتبر ۲۰۰۵}